مهندسی مکانیک شاخه‌ای از مهندسی است که با طراحی، ساخت و راه‌اندازی دستگاه‌ها و ماشین‌ها سروکار دارد. همچنین این رشته در ارتباط نزدیک با ماشینهایی است که کارهای متنوع بسیار و یا تبدیل انرژی‌های مختلف نظیر انرژی خورشید، انرژی هسته‌ای و انرژی شیمیایی را به انرژی حرکتی انجام می‌دهند. مهندسی مکانیک نقش بسزایی در بالا بردن امنیت زندگی، بهبود کیفیت کلی زندگی، و نیز ایجاد شور و نشاط اقتصادی ایفا می‌کند. مهندسی مکانیک در نقش زمینه‌ای برای سایر علوم فیزیکی می‌باشد. به جرات می‌توان گفت که مهندسی مکانیک گسترده‌ترین رشتهٔ مهندسی از نظر دامنهٔ فعالیت‌ها و کاربردها است.

مهندسان مکانیک، اصول اساسی نیرو، انرژی، حرکت و گرما را به کار برده و با دانش تخصصی خود، سیستم‌های مکانیکی و دستگاه‌ها و فرآیندهای گرمایی را طراحی کرده و می‌سازند. مهندسان مکانیک، گسترهٔ وسیعی از دستگاه‌ها، فرآورده‌ها و فرآیندها را تولید می‌کنند؛ به عنوان نمونه:
موتورها و سیستم‌های کنترل خودرو و هواپیما، نیروگاه‌های الکتریکی، دستگاه‌های پزشکی، اجزا و قطعه‌های گوناگون از موتورهای با ابعاد میکروسکوپی گرفته تا چرخ‌دنده‌های غول‌آسا، فناوری لیزر، طراحی و ساخت به کمک رایانه، ماشینی کردن یا خودکارسازی (اتوماسیون) و روباتیک، انواع گوناگونی از فرآورده‌های مصرفی از دستگاه‌های تهویهٔ مطبوع گرفته تا رایانه‌های شخصی و تجهیزات ورزشی، ماشین‌ها و دستگاه‌هایی که هر یک از فرآورده‌های بالا را به صورت انبوه تولید می‌کنند.

می‌توان گفت تقریباً همهٔ جنبه‌های زندگی، در ارتباط با مهندسی مکانیک هستند. هر چیزی که حرکت کند یا انرژی مصرف نماید، احتمالاً یک مهندس مکانیک در طراحی یا ساخت آن نقش داشته است.

مهندسان مکانیک معروف

چند تن از مهندسان مکانیک معروف که پیش از این می‌زیسته‌اند، عبارت‌اند از:

• (۱۸۴۴-۱۹۲۹): مخترع موتورهای دیزلی و بنیان گذار موتورهای احتراق داخلی ( هم دوره با دایملر و می باخ)و سازنده اولین خودروی تجاری، مبدع پدال گاز در خودرو و سیستم جرقه زنی با استفاده از شمع و باتری، مخترع کلاچ و مکانیزم تعویض دنده، کاربراتور و رادیاتور نیز از اختراعات اوست.
• (۱۸۳۴-۱۹۰۰): مهندس و طراح صنعتی، به همراه می باخ مخترع اولین موتور سیکلت (دوچرخه موتور دار)و پیشرو در گسترش موتورهای احتراق داخلی، پدر بزرگ موتورهای احتراق داخلی.
• (۱۹۰۶-۱۹۶۸): دستگاه زیراکس از نوآوری‌های اوست.
• (۱۸۱۴-۱۸۶۲): سازندهٔ اسلحهٔ کولت.
• (۱۹۰۶-۱۹۹۱): بنیان‌گذار شرکت معروف هوندا.
• (سینجر) (۱۸۱۱-۱۸۷۵): سازندهٔ نخستین چرخ خیاطی خانگی.
• آلفرد برنارد نوبل: پایه‌گذار اندیشهٔ جایزهٔ نوبل.
• رودولف دیزل: سازندهٔ موتورهای معروف دیزل که با گازوئیل کار می‌کنند.
• ویلیس کریر: مخترع تهویه مطبوع
• :در زمینه مبدلهای حرارتی خدمات ارزنده‌ای بر جای نهاد و مولف کتاب heat exchanger design نیز می‌باشد.
• (۱۸۴۶-۱۹۲۹):مهندس و طراح صنعتی، صاحب نشان میباخ، همکاری با دایملر در ساخت موتورهای احتراق داخلی و موتورهای چهار زمانه، دارنده دکترای افتخاری از دانشگاه اشتوتگارت، عضو افتخاری انجمن مهندسین آلمان.
• نیکلاس اتو(۱۸۳۲-۱۸۹۱):مهندس ومخترع اولین موتور احتراق داخلی با بازدهی مطلوب، تعمیم دهنده مفهوم چهار زمانه به موتورهای احتراق داخلی.
• جیمز وات‌: تکمیل کننده موتور بخار و پدر انقلاب صنعتی

زمینه‌های فعالیّت در مهندسی مکانیک

زمینه‌های فعالیّت مهندسی مکانیک به طور جامع‌تر عبارت‌اند از:

• در زمینهٔ طراحی:
• ماشین‌ها و دستگاه‌هایی که هر نوع محصولی را ساخته و بسته‌بندی می‌کنند.
• تجهیزات گردنده مانند پمپ‌ها، فشرده‌سازها (کمپرسورها)، دمنده‌ها، توربوماشین‌ها (توربین‌ها و ...).
• موتورهای درون‌سوز
• مخزن‌های تحت فشار، رآکتورها، مبادله‌کن‌های گرمایی، دیگ‌های بخار
• سامانه‌های لوله‌کشی
• وسیله‌های نقلیه مانند خودرو، کامیون، اتوبوس، هواپیما، قطار و ...
• تجهیزات حمل مواد مانند تسمه‌نقّاله‌ها، روبات‌ها و ...
• طراحی کنترلر برای سیستمهای دینامیکی
• طراحی سیستم‌های تهویه مطبوع و گرمایش و سرمایش در ساختمان ها

• در زمینهٔ تحلیل:
• شکست دستگاه‌ها
• بهبود عملکرد و قابلیّت اطمینان
• انتقال گرما
• ارتعاشات مکانیکی، آکوستیک
• پیزوالکتریک

• در زمینهٔ آزمایش:
  • آزمایش کیفیّت، امنیّت و قابلیّت اطمینانِ فرآورده‌ها، دستگاه‌ها و فرآیندها

• در زمینه فرآیندهای ساخت و تولید
• فرایندهای ماشینکاری سنتی
• فرایندهای ماشینکاری غیر سنتی
• فرایندهای شکل‌دهی شامل شکل‌دهی ورقی و حجمی
• طراحی و ساخت قالبها و قیود
• روشهای اتصال و جوشکاری
• عملیات حرارتی
• روشهای ریخته گری
• مترولوژی و سیستم‌های اندازه گیری

• زمینه‌های نوین
• فن آوری نانو
• سیستم‌های میکروالکترومکانیکی (حسگری و عملگری)
• سیستم‌های دارو رسانی در ابعاد نانو
• سیستم‌های میکرو و نانو سیالاتی
• نانو روباتها

• همکاری با مهندسان دیگر رشته‌ها (مانند مهندسی عمران، برق، شیمی و ...) به منظور طراحی واحدهای تولیدکنندهٔ انواع گوناگون فرآورده‌ها

آینده شغلی مهندسی مکانیک

چشم‌انداز شغلی مهندسان مکانیک، امیدبخش و بااستحکام است. برای مثال، در ایالات متحد آمریکا، رشد شغل‌ها و حرفه‌های مربوط به مهندسی مکانیک، هر سال حدود ۱۶٪ (۳۵ هزار شغل) است و انتظار می‌رود این آهنگ رشد تا سالهای آینده حفظ شود. مهندسان مکانیک از روزگاران گذشته تا به امروز، اغلب در بخش‌های صنعتی زیر نقش عمده‌ای ایفا می‌کنند:
هوا فضا، خودروسازی، واحدهای شیمیایی، فن آوری نانو، رایانه و الکترونیک، ساختمان‌سازی، انواع فرآورده‌های مصرفی، انرژی، مشاوره مهندسی و بخش‌های دولتی.
هم‌چنین صنعت پزشکی و داروسازی، فرصت‌های شغلی هیجان‌انگیزی را برای مهندسان مکانیک به وجود آورده‌اند تا نیروها و دانش‌های زیستی را در هم بیامیزند. همچنین فرصت شغلی این رشته در ایران نسبت به رشته‌های دیگر بسیار مناسب است.

گرایش‌های مهندسی مکانیک در دانشگاه‌های ایران

گرایش‌های عمومی

• مکانیک - طراحی جامدات (فعالیت در طراحی ماشین آلات صنعتی، خطوط تولید کارخانجات، طراحی سیستم‌های انتقال نیرو و...)
• مکانیک - حرارت و سیالات (فعالیت در زمینهٔ طراحی موتور‌های احتراق داخلی، موتورهای جت، بررسی‌های ایرودینامیکی، هوافضا، طراحی سیستمهای هیدرولیکی و پنوماتیکی، نیروگاههای حرارتی و برودتی و پالایشگاههای نفت و تاسیسات مکانیکی ساختمان و...)
• مکانیک - ساخت و تولید (فعالیت در کارگاههای قالب سازی، ابزارسازی، جوشکاری و ساخت و تولید ماشین الات صنعتی و...)

گرایش‌های خاص

• مکانیک - دریا
• مکانیک - تأسیسات (فعالیت در زمینه سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی و تهویه مطبوع و آتش نشانی و... ساختمان‌ها)
• مکانیک - نیروگاه و انرژی
• مکانیک - مهندسی خودرو
• مکانیک - ماشین آلات کشاورزی
• مکانیک - نیروگاه
• مکانیک - نگهداری و تعمیرات

مباحث اساسی در مهندسی مکانیک

مبحث‌ها و موضوع‌های اساسی مهندسی مکانیک عبارت‌اند از:

• ایستایی‌شناسی (استاتیک)
• پویایی‌شناسی (دینامیک)
• مکانیک ماده‌ها (مقاومت مصالح)
• ترمودینامیک مهندسی
• مکانیک شاره‌ها (مکانیک سیالات)
• دینامیک سیّالات
• انتقال گرما (انتقال حرارت)
• نظریهٔ کنترل
• سیستم‌های کنترل شامل:

• Adams
• LS-DYNA
• AUTODYN
• pro-engineer پرو/اینجینیر(نرم‌افزار طراحی قطعات)
• Marc (نرم‌افزار تحلیل نیروها و تنشها)
• Ansys نرم‌افزاری برای تحلیل مهندسی قطعات در تحلیل‌های دینامیکی
• CAD نرم‌افزار طراحی ۲d و۳d
• کتیا (نرم‌افزار طراحی قطعات)
• Gambit(نرم فزاری برای مدلسازی و ایجاد مدل ریاضی برای حل گر فلوئنت)
• MasterCAm (تولید به کمک کامپیوتر)
• Fluent (نرم افزار شبیه سازی حرکت سیالات ویا به عبارتی حل معادلات مومنتوم به صورت عددی )
• متلب (نرم‌افزاری برای نوشتن برنامه و محاسبات ریاضی در مهندسی)
• مت‌کد
• Working Model
• Nastran
• PATRAN
• آباکوس
• سالیدورکس (نرم‌افزار طراحی قطعات)
• اتوکد (نرم‌افزار طراحی قطعات)
• inventor
• Mechanical Desktop
• Microstation
• افرا (نرم‌افزار محاسبات ریاضی و مهندسی)
• CadPipe
• Power shape نرم‌افزار مدلسازی
• Power mill نرم‌افزار شبیه سازی تولید قطعات
• PDMS
• PDS
• AutoPipe
• AutoPlant
• EES (Engineering Equation Solver)
• Carrier نرم افزار قدرتمند طراحي سيستم هاي تهويه مطبوع از شركت كرير آمريكا
• Aspen B-Jac
• Aspen HTFS
• PVElite (نرم افزار طراحی مخازن تحت فشار)
• building systems
• Cosmos (نرم‌افزار تحلیل نیروها و تنشها)
• POWERMILL&POWERSHAPE
• CAESAR II
• ++FLO
• CODECALC
• TANK
•